ATALET

Atalet nedir? Kelime anlami olarak işsizlik , tembellik , birşey yapmadan oturma gibi anlamlara gelir.Muhendislik disiplininde kullandiğınız atalet kelimesininde bundan bir farki yoktur.Atalet momenti dediğimiz şeyde aslinda tembellik momenti demektir.Işsiz gucsuz atalet sahibi bir insani harekete nasil gecirirsiniz ? Tembel insani hareketlendirmek icin iteklerseniz oda yerinden kipirdamamak icin bir guc sarfeder.Bu kuvvet atalet kuvvetidir.Cisimler içinde ayni şey geçerlidir.Siz cismi hareket ettirmeye çalısırsınız , cisim hareket etmemeye çalısir.Cisme hareket etmesi için bir takim kuvvetler uygularsiniz(dolayli yada direkt) cisimde hareket etmemek için size karşılık bir kuvvet uygular.Iste bu kuvvet atalet kuvvetidir.Genel bir tanim yaparsak bir cismin mevcut durumunu bizmak icin uyguladiginiz tesire cismin verdigi tepki kuvvetine aralet kuvveti denir.Dikkat edin cismin mevcut durumu ibaresini kullanıyorum.Yani illa cismin hareketsiz olmasi herekmez.Cisim surekli hareket halinde ise siz bunu durdurmak isterseniz cisim bu seferde durmamak icin bir tepku kuvveti verir.Buda bir atalet kuvvetidir.Bu durumu gozden kacirmamak gerekir.

Peki muhendislikte atalet kuvvetini nerede kullaniriz nasil hesaplariz ?Atalet kuvvetleri keske ufak olsaydida ihmal etseydik hesaplamasaydik.Oysa gerçekte durum bildiğiniz gibi farkli.Muhendislerde surekli aralet kuvvetlerini hesaplamakla buna gore yapi,eleman, sistem dizayn etmekle mesgul.Çoğu muhendis atalet kuvveti hesapladığının bike malesef farkında değil.Mesela deprem kuvvetlerini hesaplıyorsunuz.Hesapladigınız şey aslında atalet kuvvetidir.Hesapladiginiz sey yapiya dişarıdan etkiyen bir deprem kuvveti falan değildir.Hesapladığınız şey yer hareketi nedeniyle yapınin tembellik yapmak istemesi, yani hareket etmek istememesi nedeniyle yapınin kendisinin oluşturduğu tepki kuvvetidir.Dişaridan yapıya etkiyen bir deprem kuvveti falan yoktur.Bu bikdiğiniz aralet kuvvetidir.Hesaplamalarda da deprem kuvvetini kat seviyesine cizdiğimiz kuvvet belirten oklarla idealize ederiz.Buda sadece daha rahat hesap yapmamiz icin gelistirdigimiz bir yoldur.Kisaca deprem kuvveti dediğiniz şey bildiğiniz atalet kuvvetidir.

Anlatimi bike zor atalet in.Bakın bir sürü cumle yazdım hala anlamayanlar olabilir atalet kavramını.Anlatımı bile oek kolay olmayan bu kavrami hesaplamanında zor olacaği aşikardir.Bu yuzden de atalet kuvvetleri hesaplanirken kabuller yapılir.İşler bir nebze olsun kolaylaşir.Mesela atalet kuvveti yerine zamana gore degisen yukler sabit alinir kesit tesirleri hesaplanip belli bir sayiyla bu tesirler buytutulebilir.Boylece dinamik bir hesap yapmiş olursunuz.Bu bir yaklaşımdir.Yanliş bir yaklasımda değildir.Yonetmeliklere girmış atalet kuvveti hesaplarina bir bakin.Hepsi bu idealizexen yararlanir.

Ahmet CELIKKOLLU
Insaat Muhendisi
ESKISEHIR

Editörün Diğer Yazıları :

• DÖŞEMEDEN ATALET KUVVETİ’NİN PERDE VE KOLONA İLETİLMESİ(BETONARME)
• MOD BİRLEŞTİRME YÖNTEMİNİN ANLAŞILIR HALİ…
• YOUNG MODÜLÜ NEDİR?
• DEPREMİN DÜŞEY ETKİSİ…
• DUSEY DEPREM ETKİSİ