TBDY2018 DEPREM HESABI ESASLARI

TBDY2018(Türkiye Bina Deprem Yönetmeligi) Resmi gazetede yayimlandi. 1 Ocak 2019 tarihinden itibaren kullanilmaya başlanacak. O tarihe kadar halihazirda kullanılan deprem yonetmeligi yürürlukte…

Yapı’nin deprem analizini yapabilmek için, deprem kuvvetlerini belirlemek gerekir. Deprem kuvvetlerini belirlemek icinde, birtakim depremler tanimlamak gerekir. Tanimli bu deprem kuvvetlerine göre deprem kuvvetleri belirlenir ve analiz edilir.

TBDY2018 de tanımli 4 adet deprem bulunmakta. Bu depremler:

DD1
DD2
DD3
DD4

DD1(Deprem Duzeyi 1) olarak tanımlanan deprem, yonetmelikteki en buyuk depremi simgelemekte.Bu depremin 50 yilda aşilma olasilıği %2. Yani 2475 yılda bir tekrarlanabilecek bir depre.Çok seyrek ve dogal olarak çok büyük bir deprem.

DD2(Deprem Duzeyi 2) olarak tanımlanan deprem ise, tasarim depremi yani hesaplara esas olan deprem kuvveti.Günümüzde kullandığimız deprem kuvveti de tasarim depremi okarak DD2 depremine tekabül etmekte. Bu depremin 50 yilda aşılma olasılıgi %10.

DD3(Deprem Duzeyi 3) olan deprem ise, sık olan depremleri simgelemekte.Tekrarlanma periyodu 72 yıl.72 yil nasıl sık tekrarlanan bir deprem diye duşünebilirsinuz.Ancak en buyük depremin tekrarlanma periyodunun 2475 yıl olarak bulundugu bir yonetmelikte, 72 yılda bir gerceklesen deprem sık sık meydana gelen deprem kategorisinde yer alır.

DD4(Deprem Duzeyi 4) olan depremin ise tekrarlanma periyodu 43 yıldır.Yani çok sık tekrarlanır.Muhtemelen boyle bir depremi insan hayatı boyunca mutlaka bir kez görür(görme olasiligi yüksektir)

TBDY2018 de deprem hesabı iste bu tanimli depremlere göre yapilır.Bu depremlerde esas deprem DD2 depremidir.Bugun kullanılan tasarim depremi DD2 depremidir.DD1, DD3 ve DD4 depremleri ise DD2 depremine yardimci depremlerdir.Esas tasarimda DD2 depremi dikkate alinacak , bazi kontrollerde ise diger tanimli DD1, DD3 ve DD4 depremleri kullanilacaktir.

Binani deprem analizinin yapilmasi icin bir spektrum olusturulmaktaydi.Bu spektruma göre binadaki deprem kuvvetleri bulunmaktaydi.(Hatirlayiniz S(T) _ T grafigi). Halihaxirdaki yonetmelik tek bir grafikten ibaretti ve maximum S(T)=2.5 idi.Deprem riski, zemin ne olursa olsun bu garafik ayni idi ve S(T)=2.5 idi. TBDY208 de ise bu spektrum zemin cinsine göre, deprem riskine göre her proje icin ayri hazirlanacak diyebiliriz.Periyot uc degerleri TA ve TB bile, yapinin yapilacagi yerdeki deprem buyuklugune gore belirlenecek.Yani spektrum biraz daha özellesmis durumda.

TBDY2018 de spektrumdan alinan deger zemin etkisi ile carpilip direkt ivme ye donüsturulmekte(elastik spektral ivme). Bina kutlesi ile bu ivme carpilip toplam taban kesme kuvveti(toplam deprem kuvveti) bulunmakta

V=m x Sae

Yani (A) idi , (Ao) idi, (I) idi S(T) idi , bunlarla uğrasilmayacak.Ivmeyi bul(yapida olusacak ivme), bina kütlesi ile carp ve deprem kuvvetini bul.

TBDY2018 de zemin tanimlarida degismis durumda.Dolayisiyle yapida olusacak ivmeyi tespit ederkenn zeminin de tanimlanmasi gerekmekte.Yeni yonetmelikte ZA en iyi zemini temsil etmek üzere, iyiden kötüye doğru, ZA, ZB,ZC,ZD,ZE,ZF zeminleri tanimlanmis.ZF gurubu zeminlerde yapilasma yasak, ozel zemin davranis abalizleri yapilacak(zemin bire bir modellenecek) bu degerlere gore yapilasmaya musade edilecek.

Yeni yonetmelikte R katsayisinin yaninda D denilen dayanim fazlaligi katsayisi da ozellestirilmis.Muhendis tasiyici sistemine gore tablodan R katsayısini buldugu gibi D katsayisinida bulacak ve hesaplarda kullanacak.Bahsedilen bu D katsayisi sadece kesme kuvvetlerinin artirilmasinda carpan olarak kullanilacak.Mesela etriye hesabi yapiyorsaniz kombinasyondan cikan kesme kuvveti degerini D ile carpip artiracaksiniz, yada temelde zimbalama hesabi yapiyorsaniz kombinasyondan cikma kesme kuvvetini D ile carpip ariracaksiniz

Yeni yonetmelikte performansa dayali bir yonetmelik.Ama performans isimleri degistirilmis ve sayilari artirulmis.Halihazirda kullandigimiz”Can Guvenligi” performans seviyesinin adi “Kontrollü Hasar performans duzeyi” olmus ki, iyi olmus.Bugune dek can guvenligi hedefine gore dizayn edilen yapilarin tasarim depreminde hic hasar almayacagi falan zannediliyordu, yani yanlıs bir algi mevcuttu.Bu performans duzeyinin adinin “kontrollu hasar” olmasi dogru algiya sebep acak.Kontrollu hasar duzeyine gore tasarlanan bir yapida, tasarim depreminde binada hasar olacagini muhendiste vatandaşta bilecek.

Yeni yonetmelikteki performans duzeyleri:

KK=KESINTISIZ KULLANIM PERFORMANS DUZEYI

SH=SINIRLI HASAR PERFORMANS DUZEYI

KH=KONTROLLU HASAR PERFORMANS DUZEYI

GÖ=GÖCMENIN ONLENMESI PERFORMANS DUZEYI

Yeni yonetmelikte suneklik duzeylerinin birinin isimlendirilmesinde de degisiklige gidilmis.Suneklik duzeyi yuksek,suneklik duzeyi sınırlı(halihaxirda normal sunek) ve suneklik duzeyi karma sistemler…

TBDY2018 de dusey deprem hesabi da bazi durumlarda zorunlu hale gelmis. Bugun kullandigimiz yonetmelikte, kiris uzerine bir kolon otirdugunda ilgili elemanlarin kesit tesirleri %50 artirilip dizayn yapiliyordu.TBDY2018 de ise bu durum kalkmis, yani artik kiris uzerine kolon oturduldugunda kesit tesirlerinin %50 artirilmasina gerek yok. Sadece dusey deprem hesabi yapilacak ve kiris uzerine oturan kolonun dusey kuvvet nedeniyle olustirdugu tesirler hesaplanip dizayn yapilacak.

TBDD2018 mod birlestirmede, kutle katilim orani da %95’e cikarilmis.Biliyorsunuz halihazirda bu oran %90 idi.Artik %95 saglanmak zorunda

TBDY2018 de perde orani 1/6 olarak belirlenmis.Yani bir dusey elemanin boyu, eni’nin 6 kati ise yada daha buyuk ise perde kabul edilecek(betonarme eleman).Bugun bu oran bildiginiz gibi 1/7.

TBDY2018 deki bir yenilikte ekler ile ilgili.Yonetmelikte “BİLGİLENDIRME EKLERI” mevcut.Ancak bunlara uyulmak zorunda degil.Muhendisin insiyatifine birakilmis Diger ekler ise, uyulmasi zorunlu…

Ahmet CELIKKOLLU
Insaat Muhendisi
ESKISEHIR

Editörün Diğer Yazıları :

• TBDY2016 DA BETONARME BINALAR
• SÜNEKLİK DÜZEYİ SINIRLI KİRİŞLER
• TBDY2016(YENI DEPREM YONETMELIGI)
• PERFORMANSA GÖRE TASARIM NEDIR
• DUSEY DEPREM ETKİSİ