TEMELLER KONUSUNDA AZ BILINENLER…

Tasiyicu sistem yukleri zemine temeller vaitasiyle aktarir.Zemin en komplex malzemedir.Ne kadar ozen gösterseniz, ne kadar ugrassaniz zemini tam olarak idealize etmeniz mümkün degildir.Birde zeminin üzerindeki yapiyi düsunurseniz yani işin içine birde yapi zemin etkileşimi girerse iş iyice komplex hale gelir.Zemini idealize etmek zordur,yapi zemin etkilesimini tam olarak idealize edebilmek imkansizdir.Ancak mühendislik disiplinine göre belli yaklasimlarda sonuca ulasmak yeterlidir.Zaten yeterli olmasa bile elimizden birsey gelmez.

 

Zemini ve yapi zemin etkilesimini idealize ederken sanki bircok degiskeni isin icine sokmak daha guvenli hesap yaptigimiz hissini bizde uya ndirabilir.  Oysa cozum basitliktedir.Komplex bir sistemi bile basit parcalara bölerek irdelerseniz daha iyi anlamaniz mumkun olur.

 

Temel dizayninda zemin ozellikleri, yapi ozellikleri esas teskil eder.Ust yapidan bir yuk gelir, bu yuk temele ulasir temelden de zemine iletilir.Mekanikten bildigimiz kadariyle gelen kuvveti yuzey alanina bölersek gerilmeyi bulabiliriz.Bu gerilmeylede zemin tasima gucunu kiyaslayabiliriz.Zeminde hicbirsey kesin degildir.Hep bir yaklasim vardir. Zemin gerilme hesaplarini yaparken G+Q+E yuklemesi kullanilir.Dikkat edin.katsayilar  1  dir.Ancak temel kirislerini yada temel plagini dzayn exerken bu degerler yuk katsayilari ile artiirilir(1.4  ve 1.6).Temelinizin rijitligi bile temel altindaki gerilmeleri degistirir.Cok rijit bir temel planlamissaniz bu temelin ortasinda gerilmeler buyuk olurken, kenarlarda gerilmeler kuculur.Bunun gibi temeliniz nidpeten inceyse temel altinda olusan gerilmelerde birbirine yakin olacaktir.Peki sizin buldugunuz kuvvet/alan  dan cukan gerilme degeri nedir ? Bu deger ortalama gerilmedir.Temel altinda bu deferin uzerindede bu degerin altindada  gerilmeler mevcut acaktir.

Ust yapinin rijitligi temeli etkilermi diye bir soru akliniza geleblir.Bu soruyu  evaplamak icin biraz duşunmek yeterlidir.Eger ust yapiniz rijitse kolon kiris gibi elemanlar beraber calismaya daha yatkindir.Yani temel bagimsiz okarak sekil degistirmez.En azindan bagimsiz sekil degistirme olasiligi daha azdir.Buradan cikaracagimiz sonuc rijit ust yapi temelde farkli oturmalari onlemektedir.Cunku zorlamalar temelden ziyade ust yapida olusur ve temelde farkli oturmalar nispeten azalir.

Yeri gelmisken yuzeysel temel ve derin temel konusunada değinelim.Yuzeysel temel derinligi 1_2 metre olan, derin temel de derinligi 5_6 metre olan temel demek degildir.Yuzeysel temel dedigimiz durum radye, surekli ve tekil tenellerdir.Zaten  bu temelleri hemen bodrum altlarina yaptiginizdan yuzeye oldukça yakindirlar.Derin temel dendiginde ise kastedilen kazikli temeldir. Yani temelin derin yada yuzeysel olmasi yukun iletilme durumu ile alakalidir.

 

Ideal temel dizayninda esas olan tum noktalardaki gerilmenin birbirine esit yada yakin olmidir ki bu mumkun degildir.Bu baglamda en azindan gerilmelerin belli oranlarda birbirine yakin olmasini saglamaya calisabiliriz.Bu taksirde en korktugumuz sorunlardan biri olan farkli oturma probleminide bertaraf etmis oluruz Darkli oturma problemini zemindeki darkliliklar yartirken, zemin homojen bile olsA  gerilme farkliliklari degisik oturmalara meydan verebilir.

Bir yapinin yapilacagi zemin icin birsurü tasima gucu belirlenebilir.Sunuda hatirlatalim zemin emniyet gerilmesi ile tasima gücü farkli kavramlardir.Zemin taşıma gucu temel EBatlarina gire degisir.Bunun yaninda 1 cm oturma için tasima gucu, 2 cm için farkli tasima gucu, 3 cm için farkli tasima gücü değereleri belirlenebilir.Dolayisiyle zemin tasima gücu hesabinda tek belirleyici zemin ozellikleri degildir.Zemin emniyet gerilmesi ise , bir zemin numunesi alirsiniz laboratuvarda basınc uygularsiniz kirildigi  deger o zeminin emniyet gerilmesidir dersiniz.Insaat muhendisligi disiplinini ilgilendiren zemin tasıma gücudur.

 

Konu ne olursa olsun Insaat Muhnendisleri ne yaptigini bilmelidir.Ister ust yapi cozumlemesi olsun ister temrl cozumlemesi olsun ne yaptiğini bilmelidir.Ne yaptigini bilmek icinde fikir sahibi olmak gerekir.Fikir sahibi olmak icinse bikgi sahibi olmak gerekir….

 

 

Ahmet CELIKKOLLU

Insaat Muhendisi

ESKISEHIR

Editörün Diğer Yazıları :

• KAYACLARDA TAŞIMA GÜCÜ
• TEMEL TASARIMI İLKELERİ
• RİJİT BODRUM KAT MANTIĞI
• TEMELLER…
• ZEMİN TAŞIMA GÜCÜ…