YÜKSEK SÜNEK KISA PERDE TASARIMI

İnşaat Mühendisleri, herhangi bir elemanı salt tesirlere göre dizayn etmez. Elemanların(kiriş, kolon, perde vb) dizayninda, yonetmeligin emrettiği değerler kullanılır. Yonetmeliğin emrettigi bu degerler tesirlere baglı olmakla bereber, deger olarak tesirlerden her zaman büyüktur. Dolayisıyle tasarım, “tasarım değerleri”‘ne göre yapılir. Tasarım değerleri, etkilerin oluşturduğu iç kuvvetlerden her zaman büyuktür.

Betonarmede hangi perde kısadır, hangi perde uzundur diye düsünürsek, farklı tanimlar getirebiliriz. Ancak uzunluk yada kısalık kavramıni, yükseklige bağlı izah edersek ortak bir tanım elde etmemiz mumkun olabilir. Narinlik hissi uyandiran perdeler kisa perde, narinlik hissi uyandırmayan perdeler de uzun perde kabul edilebilir. Basit bir örnekle 3 metre yüksekliģinde, 3 metre uzunlugundaki bir betonarme perde narinlik hissi uyandirmaz, bu perdeye uzun perde diyebiliriz. Ayni sekilde yine 3 metre uzunlugundaki, 30 metre yuksekligindeki bir perde narinlik hissi uyandirir, o halde bu perdeye de kısa perde dememizde bir sakınca yoktur.

Demekki bir perdenin uzun yada kısa oldügunun tespiti salt perde uzunluguna gore yapilmaz. Perdenin yuksekligide onemlidir. Yonetmelierde zaten uzun perde, kisa perde tanimıni yukseklik/uzunluk degerlerine gore belirler.

Peki uzun perde, kisa perde tanimi neden onemlidir, ona bakalim. Uzun perdelerle kisa perdelerin calisma sekli biraz farklıdır. Yatay yük esnasında kısa perdelerin bir ucunda çekme kuvveti olüşurken, diger ucunda basınç kuvveti oluşur. Kuvvet yönu değiştiginde ise basınc ve çekme uçları da degisir. O halde kabul ettigimiz kisa perdelerde uç bölgeler aynı zamanda çekme ve basınć alacak şekilde, yani kolon gibi detaylandırilmalidir.

Perdenon uzun yada kısa olduģuna karar verebilmek için farkli yukseklik/uzunluk degerleri belirlenebilir. Bu bir görüş meselesidir, hepsininde kendi icerisinde bir mantıği vardir. Tonetmeligimiz ise uzunluk/kisalik oraninin 2 den büyuk oldugu perdeleri kisa perde olarak benimsemistir. Yani bu perdelerin uclari kolon gibi dizayn edilmelidir. Yukarida verdigimiz ilk ornekte perde uzunlugu 3 metre, yuksekligi 3 metre idi, o halde 3/3=1 oldugundan ve bu deger 2 den kucuk olduğundan bu perde uzun perde tanımi icindedir, uc bolgelerine gerek yoktur. Verdigimiz ikinci örnekte ise perde uzunluğu yine 3 metre olmasina rağmen, yüksekliği 30 metre idi. Bu perde icin yukseklik/uzunluk orani, 30/3=10 olduģundan , bu perde kisa perde ve uc bolge olusturulmak zorundadir.

Perdelerde kritik bolge, tabanla baglandigi bolgedir. Bu bolgede momentte buyüktür, kesme kuvvetide buyüktür. O halde kritik bu bölgenin iyi tasarlanması gerekir. Burada belirlenmesi gerekli bir hususta, kritik bu bolgenin yuksekligidir. Bu yukseklik yine farkli sekillerde tayin ecilebilsede, yonetmeligimiz bu kritik perde yuksekligini, perde toplam yuksekliginin 1/6 si yads perde uzunlugu olarak belirlemistir. Yine 30 metre yuksekliginde, 3 metre uzunlugundaki yuksek sunek perdemize bu formuladyonu uygularsak,

30/6=5 m

Yani bu perdenin , tabandan itibaren 5 metre yuksekligindeki bolümu kritik perde yuksekligidir.

Kritik perde yuksekligi boyunca, moment degeri, yuksek sunek perdelerde taban momentine esit alinarak dizayn edilir. 39 metre yuksekliginde perdeniz en ust noktasinda 10 ton luk bir yatay kuvvetin etkidigini dusunun(baska bir yük yok) . Bu perdenin tabaninda 30 x 10= 300 tm lik bir moment olusur.25. Metrede ise 25×10=250 tm lik bir moment olusur. Alttan 5 metrelik kisim, kritik bolge oldugundan tabandan itibaren 5 metrelik kismin tamaminin 300 tm ye gore dizayn edilmesi getekir(oysa 25 metredeki moment degeri 250 tm)…

Ahmet CELIKKOLLU
Insaat Muhendisi
ESKISEHIR

Editörün Diğer Yazıları :

• PERDEDE BOSLUK NEREDE AÇILMAZ?
• TBDY2018’E GÖRE KİRİŞSİZ DÖŞEMELİ TAŞIYICI SİSTEMLER…
• NE ZAMAN PERDE ? NE ZAMAN KOLON ?
• TBDY2018’E GÖRE PERDE BOŞLUKLARI NASIL OLMALI(SAYISAL ÖRNEKLİ)
• BETONARME KOLONLAR