BETONARME KOLONLAR

TBDY2018 diye adlandirilan yeni deprem yönetmeligimiz, betonarme kolonlarda köklü degişiklige gitti. Artik bir betonarme dusey elemana kolon diyebilmeniz icin boy/en oraninin (6) dan küçuk olmasi gerekli. Dikdortgen bir kolon yapildiginda da bu kolonun en küçuk boyutu 30cm olmali.

Ilk paragraftaki bilgiler anlasilabilir basit bilgiler. Ben bu yazida kolonlar hakkinda bir takim çikarimlard bulunacagım, ideal betonarme kolona nasil yaklasabiliriz onu yazacagim.

Bir tasiyici sistemin çökmesinin sebebi kolonlardaki hasardır. Bu hasar,  kolon uclarinda görülebilen mafsallasmalar olabildigi gibi kesme hasarları da olabilir. O zaman ne yapip edip kolon uclarindaki mafsallasmalari kontrol altina almali ve kesme kirilmasinin onüne gecmeliyiz.

Deprem bolgesinde yapilacak bir kolon için suneklik sanırim en önemli kriterdir. Çunku deprem enerjisini suneklikle sonumleyebiliriz.

Betonarme bir kolonu duşündüğumuzde, moment,kesme, normal be belki burulma etkisinde oldugunu gorürüz. Ancak betonarme  kolonun kapasitesini hesaplamak malesef yalnizca içindeki beton ve celik miktarina bagli degildir. Mesela bir kolonun moment kapasitesi o kolonun normal kuvvetiyle de ilgilidir. Normal kuvvet arttikca o kolonun moment kapasiteside artar(belli  bir degere kadar). O halde bir kolonun daha buyuk degerlerde miment tasimasini arzu ediyorsaniz, o kolondaki normal kuvveti de artirmaniz gerekebilir/bir yontemdir.  Bazi yapilarda, ust katlardaki  betonarme kolon donatilarinin alt katlara gore artmasinın sebebi de budur. Alt kattaki kolonun  normal kuvveti nispeten buyuk oldugundan daha buyuk moment tasiyabilir. Ayni kolonu  en ust katta alacagi normal kuvvet ise nispeten azdir. En ust kat/katlarin kolonlarinin normal kuvvetinin azalmasi, bu kolonlarin tasiyacagi momenti de azaltir(akliniza kolon  N-M grafigini getirin). En ust kat kolonlarinin normal kuvvet eksikligi nedeniyle yasadiklari  moment kapasite kaybinida, fazladan koyulan(alt kata gore fazladan koyulan) dusey donatilar karsilar. Bu yuzdendir ki ust kat kolon donatilari bir miktar fazla olabilir.

O halde normal kuvveti sevmesek bile(suneklik acisindan) kolonlarin moment kapasitesi icin yeterli normal kuvvete ihtiyacimiz vardir.

Aynı durumu bir diger düşey eleman olan perdeler icinde degerlendirelim isterseniz. Perdelerde devrilme momenti karsilayan en onemli elemanlardandir. Perdelerinde moment kapasitesi,  normal kuvvetdegerine baglidir. Hatta perdelerin kesit alaninin kolonlara gore nispeten buyuk oldugunu  duşunursek, dogru duzgun  moment kapasitesine sahip bir perde icin normal kuvveti iyi bir seviyeye  getirmenin pek de kolay olmadigini goruruz(birim alana dusen normal kuvvet). O halde perdeleride normal kuvvet alabilecek yerlere konuslandirmak onemlidir diyebiliriz  Perdeleri genelde en dıs akslara/koselere koyan muhendisler hicte azinlikta degil. Burulma dusunuldugunde fena bir yaklasimda degil bu. Ancak dış akslara konan perdeler en az normal kuvvet alan perdelerdir. Dolayisiyle dış akstaki perdeler, kose perdeler moment kapasitesi en kucuk olan perdelerdir. Acaba bu perdeleri en dış akslara degilde bir ic aksa koysak ve boylece bu perdelerin alacagi normal kuvveti artirsak daha mı iyi olur?  Evet daha iyi olur. Bu perdelerin bir aks iceride olmasi normal kuvveti artirir, perde moment kapasitesini artirir. Burulma anlaminda da yine gorevini gorur diyebiliriz.

Ahmet CELIKKOLLU

Insaat Muhendisi

ESKISEHIR

Editörün Diğer Yazıları :

• KARMA SİSTEMLER…
• BETONARMEDE KESME KAPASITESI ARTIRILMASI
• DÖŞEMEDEN ATALET KUVVETİ’NİN PERDE VE KOLONA İLETİLMESİ(BETONARME)
• KOLON KİRİŞ BİRLEŞİM KESME GÜVENLİĞİ KARŞILAŞTIRMASI
• MOMENT KAPASITESI…