Kripto Para Hakkında Bilmeniz Gerekenler

Blokzinciri teknolojisi ve kriptografi yaklaşımı ile, yenilikçi bir finans ekosistemi inşa eden kripto paralar, küresel olarak 1 trilyon doların üzerindeki piyasa değeri ile dijital ekonominin önemli bir parçası. Bununla birlikte, hem kripto para yatırımı için hem de coin ya da token olarak ifade edilen varlıkların arkasındaki teknolojiyi anlamak için, kripto paralar hakkında bilgi sahibi olunması önemli. 2009 yılından bu yana hayatımızdaki bir kavram olan kripto paralar, binlerce yıl geçmişe sahip altın gibi emtialar ya da döviz gibi yatırım enstrümanlarına göre, oldukça genç sayılabilecek bir piyasaya sahip. Peki kripto paralarla ilgili bilinmesi gerekenler neler?

Bitcoin ve kripto paraların doğuşu

Dijital para kavramının ortaya çıkması, internet teknolojisinin yaygınlaşması ile birlikte farklı girişimlerle dünyanın gündeminde yer aldı. Ancak 2008 yılında, anonim bir kişi olan Satoshi Nakamoto tarafından paylaşılan Bitcoin’in teknik dökümanı, bu kavramı milyonlarca insanın hayatına sokmayı başardı. Bitcoin’in whitepaper’ı, Nakamoto tarafından bir grup insana mail grubunda gönderildi. Eşler arası (P2P) merkeziyetsiz bir ağ yapısında dijital varlık transferi, yenilikçi bir teknolojiyi ifade ediyordu. Blokzinciri olarak adlandırılan dağıtık defter modelindeki veritabanı, madenciler olarak adlandırılan bileşenler üzerinden doğrulanacaktı. Bu da, hiçbir şirkete, devlete ya da merkez bankasına bağlı olmadan varlık transferini mümkün kıldı.

 

Bitcoin’in ortaya çıkışının 2008 olması ise bir tesadüf değil. Bu alandaki çalışmalar her zaman yürütülüyordu ancak 2008 yılında yaşanan küresel ekonomik kriz, dev bankaların batmasına ve insanlarda küresel finans sistemine dair güvensizliğe yol açtı. Bitcoin ise, tam da bu dönemde çıktı ve ‘merkeziyetsiz’ yapısı ile geniş bir kullanım alanı yakaladı. On milyonlarca yatırımcı tarafından tercih edilen kripto para, birçok borsada listeleniyor. Bitcoin fiyatı ise, madencilerin arzı ve yatırımcıların talebine göre şekilleniyor.

Altcoin’lerin hayatımıza girmesi

Altcoin, kripto para piyasasında en çok kullanılan terimlerden biri. Bitcoin’in dışındaki coin’ler için kullanılan altcoin tabiri, ‘alternative coin’ ifadesinin bir kısaltması. Bitcoin, hem yenilikçi teknolojisi hem de blokzinciri modelini hayata geçirmesi ile teknolojide yeni bir sayfayı araladı. BTC, eşler arası varlık transferi modeli, Proof of Work modeli ile merkeziyetsiz yapı sunması ile öne çıksa da, altcoin’ler Bitcoin’den hem teknik olarak hem de kullanım alanı olarak farklı projelerle dikkat çekti.

 

İlk altcoin, Bitcoin’in ‘hafif’ versiyonu olarak nitelendirilen Litecoin oldu. LTC’nin ardından Ripple, Dogecoin, Ethereum gibi projeler ise kripto para kavramında yeni vizyonlar ortaya koydu. Günümüzde, altcoin’lerin sayısı 10 binin üzerinde ve her geçen gün yeni projeler geliştiriliyor.

Coin ve token farkları

Kripto para piyasasında en çok karıştırılan kavramlar içinde, coin ve token geliyor. Bitcoin’in ardından geliştirilen binlerce projede, bazıları coin olarak adlandırılırken bazı projeler ise token olarak geçiyor. Coin, Bitcoin gibi kendi blokzincirine sahip projeler için kullanılıyor. Örnek vermek gerekirse Bitcoin ve Ethereum birer coin olarak ifade edilebilir. Token ise, internet ekosisteminde kripto paralardan da önce kullanılan bir kavramdı. Jeton anlamına gelen token, kripto para dünyasında kendi blokzinciri olmayan, farklı bir blokzinciri üzerinde inşa edilmiş varlıkları ifade etmektedir. Örnek vermek gerekirse, Ethereum blokzinciri üzerinde geliştirilmiş Shiba Inu ya da Decentraland, birer token’dir. ERC-20, BEP-20 ya da Avalanche gibi ağlar üzerinde, her geliştirici kendi token’ini geliştirebilir.

Kripto para borsaları

Bitcoin ve altcoin yatırımı yapmak için, kripto para borsası birçok yatırımcının ilk durağı. Kripto para borsaları, sundukları farklı yatırım modelleriyle coin ve token’ler üzerinde spot işlemlerin yanı sıra, vadeli işlemler gibi seçenekler sunuyor. Hesap oluşturmanın oldukça kolay olduğu kripto para borsalarında, iki faktörlü kimlik doğrulama gibi güvenlik modelleri ile, sağlıklı ve güvenli bir yatırım hesabı oluşturmak mümkün. Peki borsalarda hangi yatırım modelleri kullanılabiliyor?

 

Spot işlemler: Spot işlemler, finans ekosisteminin en temel yatırım modelidir. Nakit piyasası olarak adlandırılan spot işlemlerde, itibari para (Dolar ya da Türk lirası) ya da kripto para karşılığında, anlık olarak satın alım işlemi yapılabiliyor. İşlem tamamlandığında, elde edilen tutar kullanılabilir ve satılabilir durumdadır. Bununla birlikte, spot işlemlerde kazanç elde etmek yalnızca yükseliş durumunda mevcuttur.

 

Vadeli işlemler: Kaldıraçlı işlemler olarak da bilinen vadeli işlemler, bir kripto varlıkta teminat tutarının belli bir katı üzerinde işlem yapmak için tercih ediliyor. 1000 dolarlık bir teminatı olan bir yatırımcı, 100 kaldıraçlı piyasada 100.000 dolarlık işlem açabiliyor. Yükseliş beklendiğinde uzun (long) pozisyon açılırken, düşüş beklentisinde ise kısa (short) pozisyon açılabiliyor. Vadeli işlemler, spot piyasaya göre risk seviyesi yüksek işlemlerdir.

 

Stake işlemleri: Staking, kripto para piyasasında risksiz getiri elde etmek isteyenler tarafından tercih ediliyor. Bazı kripto paralarda, coin’lerin belli bir süreliğine kilitlenmesi durumunda, yıllık getiri oranı (APR) üzerinden faiz sunuluyor. Stake, alım satım yapmak yerine, yatırımın zaman içinde kripto para cinsinden büyümesini isteyenlerin tercih ettiği bir modeldir.

Kripto para terimleri

Kripto para piyasasında, belli piyasa koşulları için kullanılan ifadeler oldukça yaygındır. En yaygın terimler ve anlamları ise şu şekildedir:

 

• FUD: FUD, kripto para piyasasında ‘Fear, uncertainty and doubt’ ifadesinin, yani ‘Korku, belirsizlik ve şüphe’nin kısaltmasıdır. FUD, piyasalarda satışın baskın olduğu dönemlerde görülen, yatırımcının belirsizlik ve korku içinde karar aldığı bir durumdur.
• FOMO: FOMO, genellikle yükselen piyasalarda ortaya çıkan bir psikolojidir. Fear of missing out ifadesinin kısaltması olan FOMO, Türkçede ‘Fırsatı kaçırma korkusu’ olarak adlandırılır.
• HODL: En yaygın ifadelerden biri olan HODL, uzun vadeli yatırım yapan, elindeki coin’leri satmayan yatırımcı davranışı olarak ifade edilir. İngilizcede tutmak anlamına gelen Hold’un, bir kripto para forumu kullanıcısı tarafından yanlış yazılmış halidir.
• ATH: All time high ifadesinin kısaltması olan ATH, bir kripto paranın tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaşmasını ifade etmektedir.
• DeFi: Decentralized finance, yani merkeziyetsiz finans ifadesinin kısaltmasıdır. Merkeziyetsiz finans, yalnızca cüzdanla giriş yapılabilen borsaları ve bu ekosistemi ifade eder.
• DAO: Merkeziyetsiz otonom organizasyon ifadesinin kısaltmasıdır. DAO yapısına sahip olan projelerde, token sahipleri proje ile ilgili önemli kararlarda oy hakkına sahiptir.
• Fiat para: Türk lirası, ABD doları ya da Euro gibi itibari paraları ifade eder.
• Proof of Work: İş kanıtı anlamına gelen mutabakat mekanizmasıdır. Bitcoin ve Ethereum gibi, ağ içindeki işlemlerin doğrulama sürecinde fiziksel madencilik donanımlarının kullanıldığı bir yapıdır.
• Proof of Stake: Hisse kanıtı anlamına gelen mutabakat mekanizmasıdır. Avalanche gibi, ağ içindeki işlemlerin doğrulanmasında stake yapan yatırımcıların varlıklarının kullanıldığı bir sürece sahiptir.
• Ayı ve boğa piyasası: Ayı piyasası, satıcıların baskın olduğu ve düşüşte olan piyasaları ifade eder, boğa piyasası ise alıcıların baskın olduğu, yükselişteki piyasaları ifade etmektedir.

 

Yeni kavramların dahil olduğu, yeni projelerin geliştirildiği kripto para ekosistemi her geçen gün büyümesini sürdürmektedir. Geleceği yatırım modeli olarak ifade edilen kripto para alanında, Bitcoin ve diğer projelere yatırım yaparak finansal özgürlük alanında bir adım atmak mümkün.