PREFABRİK MAFSALLI YAPILARDAN UZAK DURUN….

Prefabrik, üstleri mafsallı kolonlardan oluşan yapıları ne yaptırın, nede sadece yönetmeliğimize göre projelendirin.Bu tür yapılardan uzak durun.Üstleri mafsallı kolonlardan oluşan prefabrik yapılar için ülkemizde tek kat izni vardır.Küçük birde asma kat yapabilirsiniz.Dha yüksek yapmak istiyorsanız , yatay yükleri alan perdeler yapmak zorundasınız.

Prefabrik mafsallı birleşimli yapıları biliyorsunuz.Sistemdeki kolonlar ve kirişler yada makaslar önceden fabrika alanında çok yüksek dayanımlı betondan imal edilir.İnşaat alanında da aynı kibrit çöpü gibi üst üste konarak birleştirilir.Önce kolon yerine konur, daha sonrada makas yada kiriş kolon uçlarına yerleştirilerek sistem  oluşturulur.Kimileri ki bunlara İnşaat Mühendisleri de dahil, yüksek dayanımlı betondan üretildikleri için prefabrik sistemlerin depreme çok  dayanıklı olduğunu sanır.Bu düşünce külliyen yanlıştır.Çünkü üstleri mafsallı prefabrik sistemlerde deprem güvenliğini beton dayanımı değil, deplasmanlar belirler.İstediğiniz kadar yüksek dayanımlı beton kullanın , istediğiniz kadar yüksek dayanımlı çelik kullanın deplasman tedbiri almazsanız göçme kaçınılmazdır.

Kolonlar ve kirişlerin birleştiği yer mafsallı düşünülür ve yapılır.Dolayısıyle bu birleşimde moment sıfırdır, yani birleşim moment almaz.Bu noktadaki kolon kabaca alt ankastre bağlı konsol bir kolon gibi hareket eder.Deplasmanıda bu tarz olur.Bu kolona mafsallı baglanan makas yada kirişte, kolon deplasman yaptığında kurtlur ve düşer.Yada diğer yöne devrilir.Zaten inceleyin prefabrik yapılarda oluşan en büyük hasarlar bu şekilde oluşmuştur.Çok yüksek dayanımlı beton kullanılıyor demek reklam amaçlıdır.İtibar etmemek gerekir.Asıl sorun deplasmandır.Üstten mafsallı prefabrik yapılar sünek değildir, sünek olamaz.Çünkü süneklik eğilme momenti ile ilgili bir durumdur.Oysa mafsallı birleşimlerde moment oluşmaz, moment sıfırdır.O halde süneklikten söz edilemez.Yönetmliğimize baktığınızda(TDY2007) Üstü mafsallı prefabrik yapılar için R=3 önermiştir.Yani taşıyıcı sistem davranış katsayısını 3  önermiştir.Kabaca bu sayıya deprem yükü azaltma katsayısı da diyebilriiz.Peki deprem yükünü 10 ton kabul edelim.Hesaplarda R=3  düşündüğümüzde 3.33 tona göre yatay yük düşünerek dizayn yapıyorsunuz.geriye kalan 10-3.33=6.67 ton süneklikle tüketiliyor anlamı çıkar.Oysa moment almayan birleşimlerin sünekliği tartışılır demiştik.Dolayısıyle 6.67 tonluk miktar büyük ihtimal sistem tarafından yok edilemez.Bu anlamda mafsallı prefabrik hesaplarında biraz daha gerçekçi olmak, sünek olmadığını kabul etmek gerekir.Yani R=1 yada R=1.5 alarak hesaplar yapmak ve bu degerler neticesine göre deplasman kontrolü yapmak gerekir.Ancak bu şartlarda güvenli bir tasarımdan söz edilebilir.Eğer R=3 alarak hesap yaparsanız yönetmeliğe uygun davranmış olursunuz.Ancak yapının yeterli güvenliğe sahip olup olmadığı tartışmaya açıktır…..

Ahmet ÇELİKKOLLU

İnşaat Mühendisi

ESKİŞEHİR

Editörün Diğer Yazıları :

• KARMA SİSTEMLER…
• KOLON KİRİŞ KESME GÜVENLİĞİ…
• KİRİŞTE KESME KUVVETİ KURTARMIYORSA NE YAPILMALI…
• YAPIDA BURULMA VE BURULMA ALAMETİ
• KİRİŞSİZ DÖŞEMELİ SİSTEMLER…