SÜNEKLİK DÜZEYİ SINIRLI KİRİŞLER

Asagı yukari 20 yıl önce(1997),  “süneklik” diye bir kavram ülkemiz   deprem yonetmeliklerinde yer almaya başladı. Buna bagli olarakta taşıyici elemanlar süneklik duzeyi ya sınırlı(normal) yada yüksek olarak tasarlanmaya başladı. Süneklik düzeyi yüksek kiriş, suneklik duzeyi sınırlı(normal) kiriş gibi…

 

1997 yılından önce de taşıyıci sistem elemanlarının (kolon, kiriş, perde) sünekliği söz konusuydu, ancak muhendisler hesaplamadigi icin, bunlarin süneklik düzeyi’nin nasıl oldugu bilinmiyordu (bilinmesine gerekte yoktu, çunkü yönetmeliklerde boyle bir zorunluluk yoktu). Ortaya çıkan depremler ne zaman şekil degistirmelerin (kontrollü şekil degistirmelerin) deprem enerjisini yutmada önemli oldugunu insanoğluna gosterdi, işte o zaman süneklik dikkate alinmaya başladi.

 

Suneklik neydi? Elemanın kapasitesi düşmeden, şekil degistirebilme özelligi. Tabi şekil degistirme demek, hasar demek olduğundan yüksek sünek eleman tasarlamanın pek kolay olmadıgı da aşikardir.

 

Yüksek sünek bir eleman tasarliyorsaniz, o elemanda hasar momentten dolayı oluşur. Bunu kontrol etmeniz gerekir. Yani yuksek sunek eleman normal kuvvetten dolayı kırılmaz, kesme kuvvetinden dolayı kırılmaz. Bu durum yüksek sunek kiriş icinde gecerlidir.Yuksek sünek kirişte egilme donatilari akarken, kesme kirılması olmaz/olmamalıdır. Bu yuzden yüksek sunek kiriste, kesme donatilari, kiris moment kapasitesine gore belirlenir ki, donati aksin(egilme donatisı) ama kesme problemi yasanmasın.

 

Süneklik düzeyi sınırlı kirislerde ise, egilme donatisinin akacağı’nın garantisi yoktur, buyuk ihtimal egilme donatisi akmadan kiriş kesme kırilmasina ugrayacaktir.Anlasilacagi uzere suneklik duzeyi yuksek bir kiris tasarlarken, kombinasyonlardan gelen maximum tesiri alip kirisi dizayn ederiz, suneklik kontrolu falan yapmayiz (yuksek sunek kiriste kapasite hesabi yapiyorduk). Yani sınırlı sünek bir kirişte ani göçme olabilir. Peki yonetmelikler bunu bile bile neden sınırlı sünek kirişlere izin vermisler? Aslinda oldukca kisıtlamislar, yapabiliyorsunuz ama sınırlı durumlarda. Yonetmelik sunekligi sınırli bu kirisleri her yapida kullandirmiyor(TBDY2018, TDY2007). Ayrica yonetmelikte sınırlı sünek bu kirislerin aniden gocecegini bildiginden, bu kirislerin dizaynında kullanacaginız kuvveti, yuksek sunek kirişe gore iki kat artirmis. Yuksek sunek bir kirisi 10 ton kesme kuvvetine göre tasarlayabilecekken benzer bir sınırli sunek kirişi 20 ton kesme kuvvet dusunerek tasarlayabiyorsunuz(R=8 ve R=4 durumu).

Süneklik düzeyi sınırlı kirişlerin şekil degistirme kapasiteleri düsuktur, mafsallasma (plastik mafsal) olusma ihtimali düşuktur, cogu zaman olusmaz…

Her ne kadar suneklik duzeyi sınırlı eleman yapımına yonetmelikler izin versede, deprem anindaki davranış dikkate alinarak sınırli sünek elemanlardan uzak durmak gerekir. Nerede, hangi bina da olursa olsun yuksek sunek elemanlari kullanarak dizayn yapmak akıllica olur…

 

Ahmet CELIKKOLLU

Insaat Muhendisi

ESKISEHIR

 

 

 

Editörün Diğer Yazıları :

• TBDY2016 DA BETONARME BINALAR
• KARMA SİSTEMLER…
• SÜNEKLİK…SÜNEKLİK…SÜNEKLİK
• TBDY2018’E GÖRE KİRİŞSİZ DÖŞEMELİ TAŞIYICI SİSTEMLER…
• KOLON KİRİŞ BİRLEŞİM KESME GÜVENLİĞİ KARŞILAŞTIRMASI