(TBDY2018)ÇELİK YAPIDA GÜÇLÜ KOLON KONTROLÜ ELEŞTİRİSİ

TBDY2018’in 9.bölümü, deprem etkisindeki celik yapıların nasıl tasarlanması gerektiğini anlatan bir bölüm.

Yüksek sünek bir celik taşıyıci sistemdeki en önemli kontrollerden biriside(belkide en onemlisi) kolonlarin kirislerden daha güçlü olup olmadığınin kontrolü. Bu kontrol sayesinde kolonlar ayakta kalabilmekte, ilk hasarlar(mafsallar)  kirişte oluşmakta ve ayakta kalan yapınin yüksek sünek davranıs göstermesi saglanabilmekte.

Güclü kolon kontrolü’nün esası şu: Herhangi bir birlesim bolgesini ele alıyorsunuz(hangi yönde calişıyorsaniz). Bu birlesim bolgesine ustten ve alttan kolonlar birlesiyor duruma gore de sagdan ve soldan(onden ve arkadan) kirisler birlesiyor. Bu birlesime eklenen kolonlarin moment kapasitelerini bulup topluyorsunuz. Daha sonrada bu birlesime eklenen kirislerin moment kapasitelerini bulup topluyorsunuz. Sonra bakiyorsunuz, kolonlarin toplam moment kapasitesi mi buyuk, kirislerin toplam moment kapasitesi mi büyük. Eger kolonlarin toplam moment kapasitesi büyük ise guclu kolon kontrolunü saglamiş oluyorsunuz.

TBDY2018′ de madde 9.3.2 celik tasıyıci sistemlerdeki(yuksek sünek) güclu kolon sartını ele almakta.

(TOPLAM)Mpc / (TOPLAM)Mpb>1

Bu formuldeki (TOPLAM) Mpc ifadesi, birlesime eklenen ust ve alt kolonlarin toplam moment kspasitesini ifade etmekte. (TOPLAM)Mpb ifadesi ise, birlesime eklenen kirislerin moment kapasitesini ifade etmekte. Oran  1’den buyukse kolonlarin kapasitesinin  daha buyuk olacagi sonucuna varilmakta.

Ancak burada sorun, (TOPLAM)Mpb’ nin hesabinda. TBDY2018,  Mpb’yi hesaplatirken kirislerin moment kapasitesine ayrica (Muv) diye bir moment daha eklemenizi istiyor. Dolayisiyle paydadaki deger buyuyunce, pay degerinin de buyumesi gerekiyor.

Yonetmeligin kiris kapasitelerine ilave ettirdigi ( Muv) nedir bakalim:

Yonetmelik  (Muv)’ yi soyle tanimliyor.  Yatay yük asamasinda kiris uclarinda plastik mafsallar olusacak(zaten istedigimiz bu),  bu plastik mafsallardaki kesme kuvveti olacak, bu kesme kuvveti ile kolon ekseni arasindaki mesafeyi carptiginizda bir moment ortaya cikacak. Bu momentide kiris uc kapasiteleri toplamina ekleyeceksiniz. Anladilmasi biraz zor olabilir bu yuzden bir kac kere okumaniz gerekebilir.

Ilk etapta mantikli gibi gorunse de aslinda bir mantiksizlik söz konusu. Şoyleki: Siz birlesime baglanan kirisin, tam kolona baglandigi yerdeki moment kapasitesini zaten hesapliyorsunuz. Tam  kolona baglandigi yerde kiris bu hesapladiginizdan daha fazla moment tasiyamaz, zaten kapasite bu(1.1 xR x Fy x W). Suz disaridan bu kaoasitenin uzerinde be kadar moment verirseniz verin kiris bu momenti tasiyamaz. Dolayisiyle birlesime eklenen kiris moment kapasitesinin uzerine bir takim momentler ilave etmek pek mantikli olmasa gerek. Ornek vereyim kiris moment kapasitesini 3 birim buldunuz. Kolon yuzeyinde 3 en fazla 3 birim moment olusacak/olusabilir. 3 birim uzerinde bir momenti siz disaridan ilave ederseniz bu kiris bu ek monenti kolona iletmez, cunku kapasitesi yetmez. Sizin buldugunuz kiris kapasitesi zaten olasi en buyuk kapasite.

Yuksek sunek celik yapidaki bu guclu kolon kontrolundeku (Muv) ilave momenti bana pek mantikli gelmiyor. Ayni durum betonarme yuksek sunek cercevede yok mesela.

 

Umarim (Muv) durumu tekrar gozden gecirilir…

 

Ahmet CELIKKOLLU

Insaat Muhendisi

ESKISEHIR

Editörün Diğer Yazıları :

• BETONARME KOLONLAR
• KOLON KİRİŞ BİRLEŞİM KESME GÜVENLİĞİ KARŞILAŞTIRMASI
• TBDY2016 DA BETONARME BINALAR
• BETONARME SİSTEMLERDE KİRİŞLER NE KADAR ÖNEMLİ?
• YAPIDA BURULMA VE BURULMA ALAMETİ