Kireç Taşı Formulü ve Özellikleri – Kireçtaşı Nedir

Kireç Taşı Nedir?

Kireç taşı genellikle deniz canlılarının iskeletlerinden oluşan zamana ve sıkışmaya bağlı oluşan karbonat tortul kayaçtır. Tortul kayaçların nerdeyse %10’u kireç taşlarıdır. Kireç taşının suda çözünürlüğü ve zayıf asitlerin oluşturduğu çözeltiler, suyun kireç taşını binlerce yıldan milyonlarca yıla kadar aşındırdığı karst mağaralarına sebep olur. Mağaraların çoğu kireç taşı ana kayadan geçer.

Kireç taşı birden fazla kullanım alanına sahiptir: yapı malzemesi olarak, betonun temel bir bileşeni (Portland Çimentosu), yolların yapımında katkı maddesi, diş macunu veya boyalar gibi günlük hayatımızda kullandığımız çoğu üründe veya dolgu maddesi olarak, kireç için kimyasal bir ham madde olarak, toprak düzenleyici olarak, ilaçlama ürünü olarak ve bahçelerde dekoratif katkı olarak kullanılmaktadır.

Kireç Taşının Kimyasal Formülü Nedir?

Kireç taşının formülü (CaCO3)’dür az da olsa magnezyum karbonat (MGCO3) içerir.

Kireç Taşının Özellikleri ve Elde Edilişi

 

Kireçleri aşağıdaki gibi iki sınıfa ayrılabilir:

1. i) Hava kireçleri

Beyaz kireç

Dolomit kireci

1. ii) Su kireci

 

Hava kireçleri kalsiyum karbonatlı taşların (kireçtaşı, tebeşir) sinterleşme sıcaklığı altında, yüksek sıcaklıkta pişirilmesi ve su ya da buharla söndürülerek ufalanması veya öğütülmesiyle elde dilen bir yapı malzemesidir. Kireçtaşı ağırlıkça %56 oranında CaO, %44 oranında CO2 içerir. Doğada nadir olarak saf halde bulunur. Bileşimindeki toplam yabancı madde miktarı %1 ila %6 civarındadır.

 

Kalsiyum karbonat ve magnezyum karbonat içeren kireçtaşı bir diğer ismi olan dolomit olarak bilinir. Dolomit 900-1000oC`ye kadar ısıtıldığında kalsiyum karbonat ve magnezyum karbonat içindeki CO2 ayrılır. Bu şekilde elde edilen sönmemiş kireç CaO bakımından zengin olup bileşiminde az miktarda MgO bulunur.

 

Sönmemiş kireç kullanılacağı zaman mutlaka su ile söndürülmelidir. Sönmemiş kireç suya doygun hale getirildiğinde aşağıdaki gibi Ca(OH)2 halinde söndürülür.

Sönmemiş kireç saf olmadığı için söndürme işleminde Ca(OH)2in %24.3ü kadar suya gereksinim duyulur. Söndürme işlemi esansında yüksek miktarda ısı açığa çıkar ve iki buçuk ile üç kat arasında hacimsel bir genleşme olur. Her kirecin söndürülme hızı ve ortaya çıkan ısı miktarı aynı değildir, söndürme reaksiyonu hızı ve açığa çıkan ısı miktarı sönmemiş kirecin kimyasal bileşimine ve fiziksel özelliklerine bağlıdır. Hacim artışı kirecin patlayarak ufalanmasına neden olur. Bu nedenledir ki, ilerde görüleceği gibi, çimentoların bileşiminde yüksek oranda serbest kirecin (CaO) bulunması istenmez.

Yapılarda kullanılan kireç sönmüş kireçtir. Bu nedenle optimum miktarda su kullanarak ve dikkatlice karıştırarak söndürme işlemi fabrikalarda yapılır, optimum miktarı el ile bulmak nerdeyse imkansızdır. Söndürülecek sönmemiş kireç başlangıçta küçük parçacıklar haline getirilir ve Ca(OH)2`e dönüştürülmek üzere optimum miktarda su ile iyice karıştırılır. Söndürme işlemi tamamlandıktan sonra kurutma yapılır.

Kireç harçlarının temelini kireç oluşturur. Sönmüş kireç su ile karıştırılırsa plastik (şekil verilebilir) hale gelir. Bu plastik karışım zamana bağlı olarak katılaşır ve sertleşir. Hava kireçleri adından da anlaşılacağı gibi sadece havada sertleşir. Katılaşma ve sertleşme havadan CO2 alınarak gerçekleşir ve CO2`nin difüzyon hızına bağlı olarak aylar; hatta yıllar sürebilir. Sertleşmiş kirecin (CaCO3) yapısı oldukça boşlukludur. Böyle bir yapı dayanımı olumsuz etkilese de ona esneklik kazandırır. Islanıp kurudukça hacminde önemli değişiklikler meydana gelmez.

Su kireci normal kireçten tamamen faklıdır. Su kireci; killi yani SiO2, Al2O3, Fe2O3 içeren kireç taşlarının pişirilmesi ve öğütülmesiyle üretilir. Bu kireç söndürülmez. Çünkü su ile temas ettiği zaman reaksiyon yaparak sertleşir. Yani, su kireci bir hidrolik bağlayıcıdır.

Su kireci ile hava kireci arasındaki fark, su kireci içinde bulunan (CaO+MgO) miktarının daha az olması nedeniyle kaynaklanmaktadır. Hava kirecinde, CaO > %80 iken, su kirecinde, CaO+MgO > %45-65 dir.

Yapı Sektöründe Kireç Taşı

Yapılarda daha çok hava kireçleri kullanılır. Bunlar badana işlerinde, sıvacılıkta, duvarcılık işlerinde harç malzemesi olarak kullanım alanı bulurlar. Hava kireci havadan CO2 alarak sertleştiğinden difüzyonu kolaylaştırmak, sertleşmeyi hızlandırmak için ince tabakalar halinde uygulanır ve bir tabaka sertleşmeden ikincisi uygulanmaz.

 

Kirecin bir diğer kullanım alanı ise kireç-kumtaşı ve gaz-beton üretimidir. Kireç-kumtaşı silisçe zengin kum ile kirecin belirli oranlarda karıştırılıp kalıba dökülmesi, kalıpta sıkıştırılması, basınçlı buhar altında pişirilmesiyle elde edilir. Bu malzeme beyaz renkli dolu tuğla görünümündedir. Yapılarda tuğla gibi kullanılır.

 

Gaz-beton ülkemizde Ytong olarak bilinmektedir. Su, kum, kireç ve bir miktar alüminyum tozundan oluşan karışımın basınçlı buhar altında pişirilmesiyle elde edilir. Alüminyum tozu harç içinde küçük hava kabarcıkları halinde gözeneklerin oluşmasını sağlar. Gözenekli yapısı dolayısıyla ısıl iletkenlik katsayısı oldukça düşüktür.

 

Kalker Nedir?

Kalker, kireç taşının bir diğer adıdır. Yine kireç gibi aynı oluşum aşamalarından geçer ve kimyasal formülü de yine (CaCO3)’tür. Sonuç olarak kalker,kireç taşıdır.

Editörün Diğer Yazıları :

• Subasman Nedir, Subasman Kotu Kaç Olmalı
• İnşaat Aşamaları (Resimli)
• AutoCAD Öğrenci Sürümü Nasıl İndirilir?